Lešnik

Vrsta se tradicionalno uzgaja kao ograda na livadama. Lešnik je listopadni grm ili manje drvo koji može narasti u visinu 3-5m. Listovi su zaobljeni blago dlakavi sa lica i naličja, po obodu dvostruko nazubljeni. Jednodoma je biljka, a cvetovi su u resama koje se primećuju u rano proleće, pre olistavanja. Muške rese su bledo žute 5-12 cm duge, dok su ženske nešto manje, a cvetovi znatno manji sakriveni. Plodovi su zatvoreni (nepucajući) suhi u skupinama do 5 skupova, a svaka orašica je obložena kratkom lisnatom ovojnicom koji zatvara do 3 matice. Matica (plod s ovojnicom) je sferična, 15-20 mm dugačka i 12-20mm široka, žuto smeđe boje sa bledim ožiljkom na bazi. Matica (plod s ovojnicom) je sferična, 15-20 mm dugačka i 12-20 mm široka, žuto smeđe boje sa bledim ožiljkom na bazi. Matica ispada iz ovojnice 7-8 mjeseci od oprašivanja, tj. kada sazrije.

Na našem području najzastupljenije su dvije sorte: Istarski duguljasti i Rimski, koje su otpornije na niske temperature. Istarski duguljasti je sorta čiji je grm dosta bujan  i više raste u širinu nego u visinu pa je loptastog oblika. Plod te sorte je krupan, duguljastog oblika, a njegova specifična aroma čini ga najpoželjnijom konzumnom sortom. Sorta Rimski ima vrlo bujno grmoliko stablo, koje raste uspravno. Plod je krupan, okruglastog oblika, koji je izrazito pogodan za daljnju preradu. Pri podizanju novih nasada jako je bitan izbor odgovarajuće sorte, jer one koje dobro uspevaju u toplijim klimatskim uvetima, obično nisu prilagođene uzgoju u hladnijem području i obrnuto.

Pre podizanja plantaže obavezano treba napraviti analizu tla, te prema dobivenoj analizi pripremiti tlo i napraviti meliorativnu gnojidbu. Priprema tla za plantažu i intenzivni uzgoj lešnika obavlja se temeljito, kao i za druge intenzivne voćne vrste. Ako tlo nema dovoljno osnovnih hraniva (fosfora i kalija) ili je kiselo, to se može popraviti dodavanjem mineralnih gnojiva i materijala za kalcifikaciju, prema preporukama stručnjaka nakon provedene analize tla.

Iako lešnik nema posebne zahteve prema tlu najpogodnija su: rastresita, propustljiva i plodna tla.  Zemljišta na kojima se zadržavanju površinske vode ili imaju visok nivo podzemne vode nisu pogodna za uzgoj lešnika. Reakcija tla na koja je lešnik tolerantan kreće se u intervalu od blako kisele, preko neutralne, do bazične reakcije ( pH 5-8). Zemljište na kojem se planira uzgoj lešnika treba da bude tako da se korenov sistem ravnomjerno razvija kako lateralno, tako i u dubinu. Ovakvi uveti se obezbeđuju obogaćivanjem zemljišta hranjivim materijama, vodom i vazduhom tokom cele godine. Zemljište na kojem će se uzgajati lešnik trebalo bi da sadrži: 15-20% gline, 20-30% sitnog pijeska, 15-20 % koloida i 30-50% krupnog peska i humus.

Sadnja lešnika preporučuje se u jesen. Za jesensku sadnju treba napraviti duboko oranje krajem leta. Za proletnu sadnju, koja se manje pre­poručuje, duboka obrada može se obavljati od leta sve do zime, ako to dopušta vlažnost tla. Niske temperature, smrzavanje i odmrzava­nje tokom zime izazivaju rahljenje tla.

Ako je obavljena meliorativna gnojidba te je tlo dovoljno opskrbljeno fo­sforom i kalijem, tada se prve četiri godine lešnik gnoji u rano proleće, pre kretanja vegetacije, dušikom. Od četvrte do osme godine nasad leske gnoji se mine­ralnim kompleksnim NPK gnojivima, koja se rasipaju u jesen, a na proleće KAN-om po celoj površini nasada. Od osme godine nadalje gnojidba se obavlja po istom principu kao i posle četvrte godine, s tim da se povećavaju količine pojedinih hranjiva za 35 %.

Lešnik se uzgaja u četiri osnovna uzgojna oblika: prirodni grm, grmolika vaza te uzgojni oblici vaza i piramida. Karakteristika prirodnog grma i grmolike vaze je da su oba uzgojna oblika bez debla, dok uzgojni oblici vaza i piramida imaju deblo visine 30 - 70 cm. Od navedenih uzgojnih oblika, grmolika vaza najbolje zadovoljava potrebe lešnika za uvetima rasta. Uzgojni oblik grmolika vaza formira se najčešće u prvim godinama rasta s četiri osnovne primarne grane, na kojima se oblikuju sekundarne skeletne grane oko 50 cm jedna od druge. Time su zadovoljeni prirodni uveti rasta, oblikovanja i pom­lađivanja grma te diferenciranja rodnih pupova, uz najpovoljniju osvetljenost unutrašnjosti i oboda grma.

Plodovi lešnika predstavljaju vrlo značajnu vrstu jezgrastog voća kako na domaćem tako i na inostranom tržištu. Jezgra lešnika u hemijskom pogledu predstavlja izvor velikog broja korisnih jedinjena (bjelančevina 12-22%, ulja 55-72%, ugljiko hidrata 14%, mineralnih materija 1,8-3 % i vitamina B, C, E). Zbog velikih nutriciona i dijetoterapijske vrednost ploda lešnika stalan je porast potražnje i potrošnje od strane prehrambene industrije. Manje količine plodova koriste se za stolnu potrošnju, a pored ishrane plodovi imaju široku primenu u farmaceutskoj i kozmetičkoj industriji.

Životni vek lešnika je 70-100 godina. Plodnošenje traje 50-70 godina. Plodovi lešnika se očekuju u 3-4 godini starosti, a period plodonošenja počine sa 7-8 godina. U punom rodu stablo daje 13-17 kg, od plodova oko 50% otpada na ljusku. Zavisno do gustine sadnje, formiranosti krošnje, starosti biljke, kao i drugih agrotehničkih faktora lešnik donosi rod od 2,2 t -3,6 t ploda po hektaru.

Godina od sadnje	Do punog uroda
III	10%
IV	20%
V	40%
VI	80%
VII	100%